Sigara içenler için sigara içmekten vazgeçemedikleri ortamlar vardır. Mesela bir arkadaşıyla otururken, çalışma odasında, molaya çıktığında, araba kullanırken… Bu liste birçok sigara kullanıcısı için uzar gider. Peki nasıl oluyor da bir arkadaşınızla görüşürken veya molaya çıktığınız an normalde içtiğinizden daha fazla sigara içiyorsunuz veya içmek istiyorsunuz?

Morfin Verilen Farelerin Toleransı

Siegel’in 1975’te “Ortama-Özgü Tolerans” kavramı buna makul bir açıklama getiriyor. Farelere morfin verilip ardından morfinin ne kadar ağrı kesici özelliği özelliği gösterdiğini ölçümlemek için fareleri sıcak bir yüzeyin üzerine koyup ayağını çekme süresini tutuyorlar. Deneyin tekrar eden günlerinde araştırmacılar, farelerin morfine tolerans (vücudun aynı etkiyi göstermesi için daha fazla doz istemesi) geliştirip her gün ayaklarını daha erken çektiğini kaydediyorlar. Fakat farelere bir sonraki günlerde, her zaman deneye aldıkları ortamda değil başka ortamlarda aynı işlemi uyguladıklarında vücudun toleransını kaybettiğini tespit ediyorlar.  Yani başka bir ortamda farelerin toleransı bir anda sıfıra yaklaşıyor ve maddeyi uzun bir süre almasına rağmen ilk defa alıyormuşçasına bir tepki veriyor. Siegel’in yaptığı yoruma göre vücut maddenin alındığı ortama koşullanıp kendini maddeye hazırlıyor. Örneğin: Deneyin yapıldığı ortamın mavi renkte olduğunu düşünün vücut deneyin tekrar eden günlerinde bu ortamla morfinin ağrı kesici etkisini koşulluyor ve maddeye hazır hale gelmek için gitgide ağrıya daha duyarlı bir hale geliyor. Fakat sonra sarı renkli bir odada deneye alındığında bu sefer koşullanmış tepki gözlenmiyor. Vücut morfini ilk defa alıyormuşcasına mavi odadaki ilk günler gibi tekrar veriyor.

Sigara İçilen Ortamlar Sevgili Gibidir

Bu durum sigara için düşünüldüğünde vücudunuz sürekli sigara içtiğiniz bir ortamda bulunduğunuz anda kendini olası
içilecek bir sigaraya daha hazır hale getirmek için karşılayıcı bir tepki geliştirir. Böylece canınız o ortama girdiğiniz anda daha fazla sigara ister. Çünkü ortamla koşullanan vücut nikotinin geleceğini bilir, fazla nikotini karşılamak için karşılayıcı bir tepki geliştirir nikotin seviyesi azaltır böylece canınız daha fazla sigara çeker.  Bu şuna benzer; sevgilinizle uzakta kaldığınızda aranıza soğukluk girdiğini hissettiğiniz olmuştur. Bu soğukluğu aşmak için sıcak bir ortam yaratmanın ise yarayacağını bilirsiniz. Bunun için telefonda daha çok sevginizi belli etmeye; onunla görüşmek için otobüs biletlerine bakmaya, yanına gitmek için bir vakit yaratmaya çalışırsın. Çünkü sevgilinizden uzak kalmak (sigarayı çok içtiğiniz bir ortama girmek) size bir soğukluğun habercisi (sigaranın içileceğinin) bunu azaltmak için (karşılayıcı tepki) ona yanına gitmek, telefonda daha çok sevgi dolu konuşmak o soğukluğu azaltır (vücudun nikotin seviyesini azaltması).

Sigaradan Önce Ortamınızı Değiştirin

Peki sürekli sigara içtiğiniz ortamdan uzaklaşırsanız ne olur vücut böyle karşılayıcı bir tepki geliştirmez ve çok sigara içmezsiniz. Çünkü o anda koşullanmış bir karşılayıcı tepki ortaya çıkmaz. Yani kıskanç sevgilinizden ayrılıp yeni bir sevgiliniz olduğunda ona sürprizler veya tatlı konuşmalar yapmanıza gerek kalmaz.

O zaman için bir tavsiye, sigarayı bırakmak için sigarayı çok içtiğiniz arkadaşlarınız, kafeler, odalar, evler ve ortamlardan uzak durun. Ama hiç bir zaman unutmayın ki arkadaşlar iyidir 🙂

Kaynaklar

Alıcı, T. (2012). Öğrenmenin Bilimsel Temelleri. Palme Yayıncılık, (Ankara).