Bir insan istemsizce, hiç de küçük olmayan yalanlar söyler mi? Hatta oldukça mantık dışı olduğunu bildiği halde gerçekleşmemiş, masalsı hikayeler neden anlatır? Hepimiz günlük hayatta ufak tefek beyaz yalanlara başvururuz, çünkü bazen bu yalanlar o anki durumda işimize yarar. Ama Wernicke Korsakoff Sendrom’lu bireyler bir çıkarları olmadığı halde, bilinçsizce yalan söyleyebilmekte, hatta bazen mantıklı dahi gelen masalları gerçekmiş gibi anlatabilmekteler. Peki nedir bu insanı “yalancı durumuna düşüren” ilginç belirtili bozukluk?

Wernicke Korsakoff Sendromu (WKS)

Bu sendrom ilk defa Korsakoff tarafından 1889’da tanımlanmış, tiamin (B1vitamini) eksikliği sonucu beyinde bozulmaların gerçekleşmesi ile ortaya çıkan nörolojik bir bozukluktur. Genellikle alkolizm, açlık grevi, yetersiz beslenme sonucu meydana gelmektedir. Büyük çoğunluğu alkolizme bağlıdır, çünkü aşırı alkol tüketimi kişinin beslenme düzenini kötüleştirmenin yanı sıra B1 vitamini emilimini ve depolanmasını önler. Fakat ülkemizde ilk defa açlık grevine giden mahkumlarda görülmesi ile gündeme gelmiştir. İlk aşaması olan Wernicke’de kişide çift görme, göz kapağı ve göz hareketlerinde bozulma, yürüyemeyecek kadar sıkıntı veren kas koordinasyon kaybı, konfüzyon (kafa karışıklığı) gibi belirtiler görülür. Fakat Wernicke, Korsakoff Sendroma dönüşürse kişide bellek kayıpları ile beraber bilinçsizce hikaye uydurma olarak bilinen belirtisi “konfabülasyon (masallama)” da görülür ve hastalığın en ilginç belirtisidir. Bunun dışında hastalık öncesine dair bellek kaybı, kelimenin anlamını ve bağlamını anlamakta zorluk, halüsinasyonlar da görülebilir. Erken tedavi ve B1 vitamini takviyesi ile durdurulabilir hatta beyin anormallikleri terse dönebilir ama geç kalınan tedavi sonucu hasar kalıcı hale gelebilir ve genellikle kişi yaşamını kaybeder.

Hikaye Uydurma-Konfabülasyon Nedir?

Bellekte oluşan boşluk sonucu, bilincinde herhangi bir etkilenme olmaksızın hastalar hikayeler uydurur. Bu hikayelerin genellikle temaları sabittir ve hastalık süreci boyunca pek değişmez. Mesela diş hekimi olan bir yatan hasta tedavi boyunca randevuları olduğunu, hastalarının onu beklediğini söyleyip kaçmaya yeltenebilir. Bakıldığında bu hikayelendirmeler geçmiş ile bağlantılı, çok da mantık dışı olmayan yalanlar da olabilir. Ama belirti kendini genellikle mantık dışı ve büyüklenmeci hikayelerle gösterir. Hasta raporlarından elde edilen başka bir konfabülasyon örneğinden bahsedelim:  “1951’den beri evli ve 27, 31,32,34 yaşlarında 4 çocuğa sahip erkek hasta ısrarla kendisinin 4 aydır evli olduğunu söylüyor. Ona 4 ayda bu çocuklara nasıl sahip olduğu sorulduğunda evlat edindiğini söylüyor. Bu durumun tuhaf olup olmadığı sorulduğunda gülüyor ve durumun tuhaflığını kabul ediyor.”

Konfabülasyon davranışının literatürde iki türüne rastlıyoruz. Bunlardan ilki, rahatsızlık sonucu oluşan bellek boşluğunu doldurmaya yönelik olan anlık konfabülasyon. Bu türü hastaya soru yöneltildiğinde anlık olarak ortaya çıkıyor. Diğer konfabülasyon türü ise bellek boşluğunu doldurma amacını aşan, soru sorulmadan aniden oluşan, daha hayali öğeler içeren düşlemsel konfabülasyon. Yapılan beyin görüntüleme çalışmaları sonucu ilk tür ile ilişkili bir beyin bölgesine rastlanamamışken ikinci türün basal önbeyin ve orbitofrontal korteks ile ilişkili olduğu düşünülüyor. Fakat bu davranışa dair genel görüş frontal devrelerde gerçekleşen bozukluk sonucu ortaya çıktığı.

Sağlıklı bir birey, belleğin üç evresi olan Kodlama-Depolama-Geri Çağırma ‘da sorun yaşamazken Wernicke Korsakoff Sendromlu bireylerde geri çağırmadaki bozukluk konfabülasyon davranışına neden oluyor. Geri çağırma esnasında belleğimiz ipuçlarını belirleme, bunları geçmiş yaşantıdaki bellek kayıtlarımız ile karşılaştırma, gerçeği denetleme aşamalarını gerçekleştiriyor. Fakat WKS’li birey son aşama olan denetlemede bozukluk sergiliyor ve bunun sonucunda istemeden yalan hikayeler anlatıyor.

Tüm bu bilgilerden sonra ilginç belirtileri olsa da yaşayan için oldukça zor olan WKS’nin en temel nedeninin B1 vitamini olduğunu hatırlatıyor ve B1 açısından zengin pirinç, ıspanak, tam buğday ekmeği, süt ile bezelye tüketimini ve aşırı alkol tüketiminden uzak olmayı öneriyoruz. Ayrıca bu sendroma bir diğer sebep olan açlık grevlerine ihtiyacın olmadığı adaletli bir dünya diliyoruz.

Kaynaklar

Gündoğar, D. ve Demirci, S. (2007). Konfabulasyon (masallama): İlgi çeken ancak yeterince bilinmeyen bir belirti. Türk Psikiyatri Dergisi.

Küçükdeveci, A. A.,  Kutlay, Ş., Elhan, A. H.,  Yavuzer, G. ve Tur, B. S. (2004). Rehabilitasyon alanında sonuç değerlendirim ve izleminin avrupa düzeyinde standardizasyonu. Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu.

Yvonne C. M. Rensen, Joukje M. Oosterman ve diğ. (2017). Intrusions and provoked and spontaneous confabulations on memory tests in Korsakoff’s syndrome. Journal of Clinical and Experimental Neuropsychology.