Neredeyse hepimiz artık alkolün beyne ve bedene verdiği tahribatı biliyoruz. Alkollü araç kullanımının tehlikeli olduğuna üzücü bir şekilde her gün tanık olabiliyoruz. Aşırı bira içenlerin göbeklerini otuz metre öteden tanıyabiliriz. Alkolün sosyal ortamlarda kaygıyı azaltması ve rahatlayıp sosyalleşmemize yardımcı olmasının çok ötesinde aşırı ve kötüye kullanımında kişilerin görebileceği zararlar gayet açıktır. Kamu spotlarında, sağlık kuruluşlarında genellikle alkolün alkol kullananlara verdiği zararlardan bahsedilir. Peki ya çocuklar ? Pasif sigara içiciliği olur da çocuklar pasif olarak alkolden etkilenemezler mi ? Ebeveyn alkolizmi çocukları nasıl etkiler ?
Kokusundan Sarhoş Olmak
Bir saniye, tabii ki çocuklar yanlarında alkol tüketen ebeveynleri
yüzünden biranın kokusundan sarhoş olmuyorlar.
Aslına bakarsanız bağımlılığın bütün bir yap-boz olduğunu ve psikolojik, sosyal, fiziksel iyi oluşun da bu yap-bozun parçaları olduğunu aileye bakarak daha iyi anlayabiliriz. Bağımlılığa bağlı olarak işteki performansta düşüş, işten atılma, bir başka psikolojik bozukluğun da olmasıyla da ilgili olarak; yapılan çalışmalarda alkol bağımlılarının yaşam kalitesinin daha düşük olduğu görülmüştür. Alkol bağımlılığı geçimsizliğe, aile içi şiddete neden olabilir ve hatta eşleri boşanmaya sürükleyebilir.
Ebeveynlerinde (ki bu ebeveyn genelde “baba” olmakta) alkol bağımlılığı olan çocuklarda ayrılık kaygısı, idrar kaçırma, korku ve depresyon; bu çocukların ergenliklerinde duygusal sorunlar, davranış problemleri; yetişkinliklerinde ise alkol bağımlılığı görülebilmektedir. Anne-babası alkol bağımlısı olan erkek çocuklarının alkol bağımlısı olma riskinin 4-5 kat daha yüksek olduğu bilinmektedir.
Ebeveyn alkolizmi ile karşılaşan çocukların sıklıkla dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEBH) tanısı aldığı görülmüştür. İlginçtir ki ülkemizde yapılan bir çalışmada bu çocukların babalarında da DEBH belirtilerinin olduğu görülmüştür ! Alkol bağımlılarının çocukluk yıllarında genellikle DEBH tanısı almış olması da başka bir şaşırtıcı bulgu. DEHB, alkol bağımlılığının bir nedenidir diyemeyiz fakat ikisi arasında bir ilişki olduğu aşikar…
Ayrıca bu çocuklarda bilişsel fonksiyonlarda bozulma, öğrenme bozuklukluğu, bedensel bozukluklar görülebildiği gibi okulda da sorunlar yaşanabilmektedir. İstismar ya da ihmale uğrama, intihar girişiminde bulunma ve ailelerinde suça karışmış birinin olması riski de daha yüksektir.
Türkiye’de yapılan bir çalışmada babası alkolik olan çocuklar; yapılan görüşmelerde hayali yaşantılardan, ailede yaşanan kavgalardan, başka odaya gidip saklanma ya da uyumaktan, kardeşleriyle olan sıkıntılı ilişkilerinden, yaşadıkları korku, üzüntü, şiddetten ve sık ağlamalarından, ağır travmatik olaylardan bahsetmiştir. Aslında annemiz ya da babamız alkolik olmasa da, ebeveyni alkolik olan bir çocuğun neler yaşayabileceğini hayal etmek pek de zor olmasa gerek…
Bu Sefer Yepyeni Bir Soru Var: Çevre Mi Alkol Bağımlılığı Mı ?
Araştırmacıları saran soru; ebeveyn alkolizmi sorunu yaşayan çocuklar bozulan aile yapısından dolayı mı zarar görüyorlar yoksa bir bozukluk olarak alkol bağımlılığından mı etkileniyorlar ? Bu soruyu farklı açılardan ele alan araştırmacıların genel görüşü aile içi yaşanan sorunların çocukları olumsuz etkilediği ama aynı zamanda alkol bağımlılığının da genetik geçişli kronik bir bozukluk olduğu yönünde.
Alkolik babaların çocuklarının sürekli kavgaya karışan saldırgan, sık sık tartışmaya girip hiddetlenmesi aslında bir tesadüf sayılmaz; babanın antisosyal özelliklerinin olmasıyla ilgilidir diyen araştırmalar mevcut. Bazı araştırmacılara göreyse anne ve babanın kendi arasında çelişkiye düşmesi ve birbirleriyle anlaşamamaları çocuklar için fazlasıyla riskli bir ortam oluşturmaktadır. Anne ya da babanın alkole karşı verdiği mücadele başarıyla sonuçlansa da, yani ebeveyn alkolizmi sorunu bitse de, çocukların bir bozukluk geliştirme ihtimallerinin 1.6-3 kat yüksek olduğunu belirten araştırmacılar var. Yine annenin desteğinin alkolün ailedeki etkilerini azaltacağını ve çocuğun psikolojisini koruyacağını söyleyenler var. Tabii annenin önce kendi psikolojisini koruması lazım, çünkü alkol problemi yaşayan babaların eşlerinde sıklıkla depresyon ve kaygı bozukluğu görülmektedir. Bir başka çalışmada ise ebeveyn alkolizmi ile karşılaşan
çocukların, ebeveynleriyle yaşamadıkları zamanlarda, aynı anne-babaları bağımlı olan çocuklar gibi daha az ruhsal bozukluk geliştirme olasılıklarının olduğu görülmüştür.
Öte taraftan alkol kullanım bozukluğuna yol açan genetik faktörler
olduğunu söyleyen araştırmalar da var. İkiz
çalışmalarında, tek yumurta ikizlerinde (tıpkısının aynısı genleri taşıyan kardeşler) bir kardeşte alkol kullanım bozukluğu varsa diğerinde de görülme ihtimalinin oldukça yüksek olduğu görülmüştür. ADH enziminin ve ADH2, ADH3 genlerinin alkol kullanım bozukluklarıyla ilgili olduğunu biliyoruz. Evet genetik riskler var ve alkol kullanım sorunu bulunan ebeveynlerin çocuklarının ileride bu sorunu yaşama olasılıkları daha yüksek; fakat bu yetişkinlikte kesinlikle onlar da alkolik olacak demek değil ! Alkol kullanımına bağlı kalıtımsallığın çevreye göre değiştiğini söyleyebiliriz.
Alkol bağımlılığı ister dolaylı yoldan yani bozduğu aile ortamıyla, ister de genler üzerinden aktarımla çocuklarda psikolojik rahatsızlıklara sebep olsun, bizim bu çocuklar için önlem almamız gerekir. Alkol kullanım bozukluğu, deliryumdan siroza pek çok hastalıkla ilişkili olduğu kadar; kişilik bozuklukları, duygu-durum bozuklukları, şizofreni, kaygı bozuklukları ve diğer madde kullanımlarıyla ama bunlardan en önemlisi çocuklarınızın psikolojik sağlığı ile ilgilidir.
Kaynaklar
Akbaş, S. Tütüncü, E. Tamar, M. Coşkunol, H. Kesikçi, H. (2004). Tip I ve tip II alkoliklerin çocuklarındaki psikopatolojiler. Bağımlılık Dergisi, 5, 101-106.
Çengel Kültür, S.E. Ünal, M.F. Özusta, Ş. (2006). Alkol bağımlılığı olan babaların çocuklarında psikopatoloji. Türk Psikiyatri Dergisi, 17(1), 3-11.
Dişsiz, M. (2012). Alkol ve madde bağımlılığının kadının yaşam kalitesi ve cinsel yaşamı üzerine etkisi. İstanbul Üniversitesi. İstanbul.
Sher, Kenneth J. (1997). Psychological Characteristics of Children of Alcoholics. Alcohol Health & Research World. 21-3
