Ryan Patrick Halligan. 13 yaşındaydı ve 7. sınıftı. Herkes gibi internet kullanıyor ve internette zaman geçiriyordu. Arkadaşlarının sanal alemde homoseksüel olduğuna dair ortaya attığı iddialarla baş edemeyip intihar etti! Dave Knight. 15 yaşında bir arkadaşı tarafından “şu internet sitesine girsene” diye mesaj atıldı. Siteye baktığında ailesi ve kendisi hakkında küçük erkek çocuklarla birlikte olduklarına dair suçlamalarla karşılaştı. Bir başka gelen mesaj “‘Dave, sen homoseksüelsin, kimse seni sevmiyor, bizimle bir daha konuşma, hiç kimse senden hoşlanmıyor’ şeklindeydi! Ryan ve Dave internet üzerinde zorbalık kurbanları olarak tarifsiz zorluklar yaşadılar. Peki neden? Aslında çevremizde binlerce Ryan ve Dave yok mu?
Bilgi iletişim teknolojileri hızla gelişmesini sürdürüyor. Peki bu güzel gelişmelerin olumsuz sonuçları neler olabilir? Acaba kaçımızın sosyal medya hesapları var? İnterneti günlük ne kadar süre ile kullanıyoruz? Sanal ortamda karşılaşılacak tehlikeleri ne denli biliyoruz? Çocuklar ve ergenler bu tehlikelerle ne şekilde yüzleşiyor?
Tüm bu sorular genel anlamda siber zorbalık adı verilen konu altında detaylıca ele alınmaktadır. Peki nedir siber zorbalık? Bilgi ve iletişim teknolojilerini kullanarak bir birey ya da grup tarafından diğerlerine zarar vermek amacıyla yapılan kasıtlı ve düşmanca davranış içeren bir zorbalık türü olarak tanımlanmaktadır. Evet okuduklarınız tamamen gerçek. Peki tamamen kasıtlı ve düşmanca davranışları kim neden göstersin ?
İnternet kullanıcıları olarak hepimiz farkında olmasak bile siber zorbalığa tanık oluyoruz. Örneğin sosyal mecralardan birinde bir başkasının fotoğraflarını paylaşmak bile siber zorbalığa dahil olan davranışlardandır. Aslında biz bu davranışla hemen hemen her gün karşılaşabiliyoruz. Özellikle çocuklar ve ergenler arasında çok ciddi boyutlara ulaşabilmektedir. O halde gelin zorba ve kurbanların kim olduklarına ve nasıl kişilik özellikleri gösterdiklerine biraz daha yakından bakalım.
Kimler Zorba Kimler Kurban?
Zorba; hiçbir baskı ya da kışkırtma olmaksızın karşı tarafa düşmanca ve saldırganca davranışlar gösteren kişidir. Bu tanım siber zorbalık içinde geçerlidir. Kurban ise; zorba tarafından süregelen tacize maruz kalmış kişidir. Türkiye’de 2008 yılında ergenlerle yapılan bir çalışmada, ergenlerin %36’sının siber zorbalık davranışlarına maruz kaldıkları belirtilmiştir. Bu öğrencilerin %19’u erkek zorbalar olarak belirlenirken % 16,7’si kız zorbalar olarak belirlenmiştir. Diğer yandan öğrencilerin %3,3’ü erkek kurban, %2,6’sı kız kurban olarak belirlenmiştir. Bu öğrencilerin %23,7’si cep telefonlarından rahatsız edildiklerini belirtmişlerdir.
Siber Zorbalık Hangi yöntemlerle ortaya çıkar?
Siber zorbalığın geleneksel olan zorbalıktan ayıran en önemli unsuru her zaman her yerde ortaya çıkabilmesidir. Bu nedenle internet ortamında hemen hemen her şey sizi zorbaların hedefi haline getirebilmektedir. Bunun yanında Türkiye’de yapılmış bir çalışma 5 adet zorbalık türünün daha sık olduğunu ortaya koymaktadır. Bunlar sırasıyla; yüz yüze söylenemeyecek şeyleri söylemek, kendisini bir başkası olarak tanıtmak, yalan söylemek, başkalarının izni olmadan fotoğraflar üzerinde oynamak ve paylaşmak, virüslü dosyalar ve e mailler göndermek olarak belirlenmiştir. Peki zorba ya da kurban olmakta etkili olan nasıl faktörler olabilir?
Zorbaların özelliklerine baktığımızda ailesi tarafından fiziksel cezaya maruz kalmış ve ilgi eksikliği olan çocuklar, ebeveynlerin düşük eğitim düzeyi şeklinde sıralayabiliriz. Ayrıca zorbaların genel olarak saldırgan davranış gösterdiği, düşük empati becerisine sahip olduğu söylenebilir(empatinin olası açıklamarı için daha önce yazdığımız yazıya buradan ulaşabilirsiniz). Kurbanlar ise daha çok düşük sosyoekonomik seviyeye sahip aşırı koruyucu ailede yetişmiş kişilerdir. Ayrıca düşük özgüven, düşük benlik saygısı, pasiflik gibi özellikler gösterirler. Kurbanlar zorbalarla nasıl baş ediyor? Gelin bu sorunun cevabını arayalım.
Kurbanların Zorbalıkla Başetme Yöntemleri
Yapılan çalışmalar siber zorbalık kurbanlarının zorbalıkla baş etmede bir çok farklı yöntem kullandığını göstermektedir. Türkiye’de 2013 yılında yapılmış önemli bir çalışma ergenlerin siber zorbalıkla başetme yöntemlerini incelemiştir. Bu çalışmaya göre; başetme yöntemleri 6 ana kategoriye ayrılmaktadır. Bunlar; yapıcı yöntemler(internetin güvenli kullanımı, yetkililere bildirmek) yapıcı olmayan yöntemler( kaçınma, karşı saldırı), belirgin bir çözüm yolunun olmaması, çözümün olmadığını düşünmek, engellemeye gerek olmadığını düşünmek, kendisinin dahil olmadığı çözümler olarak sınıflanabilir.
Yapılan çalışmalar dünyada ve Türkiye’de yeni yeni siber zorbalığın gittikçe arttığını ve tehlikeli sonuçlar ortaya çıkardığını gösteriyor. Üstelik bu konu hakkında çocukların ergenlerin ve hatta yetişkinlerin bilgi sahibi olmaması tehlikenin daha fazla artmasına sebep oluyor. Belki edindiğimiz bilgileri kullanıp bazı zorbaların ve madurların hayatlarına dokunup biraz olsun iyi insanlar olabiliriz. Psikolezyum’u takipte kalınız..
Kaynaklar
Arıcak, T., Siyahhan, S., Uzunhasanoğlu, A., Sarıbeyoğlu, S., Çıplak, S., Yılmaz, N. ve Memmedov, C. (2008). Cyberbullying among turkish adolescents, 11(3), 253-261. http://online.liebertpub.com/doi/abs/10.1089/cpb.2007.0016.
Uçanok, Z., İnselöz, N.T. (2012). Ergenlerde sanal zorbalık: nedenler, duygular ve baş etme yollarının niteliksel analizi. Türk Psikoloji Yazıları 16 (32), 20-44
Kavramlaştırma açısından gayet yeterli bir içerik olmuş. Günümüzde iyice belirginleşen akran zorbalığının bir çeşidi, çoğu zaman belirttiğiniz gibi çözümsüz kalan ve neticede insan ruhunda onulmaz yaralar açan bir eylem. Emeğinize sağlık.. Yine de kendisi için uygun davranış kalıpları arayan, kendi benliğini keşfe çıkan çocuklarımız ya da ergen çocuklarımız, yazıda yer alan birtakım ifadeleri sizlerin ve bizlerin sindirdiği şeklide yorumlamayabilirler. Bunlardan biri:
“Zorbaların özelliklerine baktığımızda ailesi tarafından fiziksel cezaya maruz kalmış ve ilgi eksikliği olan çocuklar, ebeveynlerin düşük eğitim düzeyi şeklinde sıralayabiliriz. ” cümlesidir.
Ailesi tarafından fiziksel istismara maruz kalan alt gelir grubundaki bir ergen, yapılan bu tanımlamanın bilimsel yönünü referans alarak bu kimliği içselleştirebilir. İçinde bulunduğu koşulların kendisini engellenemez biçimde zorba olmaya ittiği düşüncesine kapılabilir ve buna uygun hareket etmek isteyebilir. Bu tür metinleri damgalama (stigma) teorisi eleğinden titizlikle geçirmek bizim yararımıza olur. Benzer şekilde:
“Kurbanlar ise daha çok düşük sosyoekonomik seviyeye sahip aşırı koruyucu ailede yetişmiş kişilerdir.” gibi cümleler, tüm teknik detaylarını vererek izah ettiğiniz konuyu oldukça yüzeysel bir şekilde sınırlandırıyor, belki de yukarıda belirttiğim gibi etiketlemeye kadar götürüyor. Bu kişiler hakkında yapılan benlik saygısı, empati düzeyi, düşük özgüven gibi tespitleri yerinde buldum. Bu çalışma, özellikle mağdur çocuklar ve ergenlerin yalnız olmadıklarını, böyle bir sorunun varlığını, ciddiyetini, nedenlerini ve baş etme davranışlarını içermesi bakımından faydalı bir yazı olmuş. Umarım çalışmanız bu sorunla karşılaşan kişilere ulaşır ve onlara destek olur. Başarılar, kolaylıklar diliyorum.