Bilgisayar oyunları günümüzde hepimizin önemli eğlence araçları haline geldi. Aslında oyun yüzyıllardır tüm kültürlerde var olan, eğlenceli, rahatlatıcı bir olgu. Fakat çağımızda teknolojik gelişmelerle beraber artan internet kullanımı sonucu, olumlu etkilerinin yanı sıra olumsuz etkilerini de görmeye başladık. Özellikle çocuklarda ve gençlerde yaygın olarak rastlanan oyun bağımlılığının giderek bir halk sağlığı sorunu haline geldiği gözlenmekte. Biz de bu yazımızda oyun bağımlılığını ele almak istedik.
Peki Oyun Bağımlılığı Nedir?
İnternet Oyun Oynama Bozukluğu (İOOB) DSM-5 ‘te yoğun ve tekrarlayıcı şekilde, sıklıkla başka oyuncularla birlikte oyun oynamak için internet kullanımı olarak tanımlanmıştır. Bu bozukluğa sahip bireylerde genellikle oyunla aşırı meşguliyet, oyun başında geçirilen vaktin giderek artıyor olması, görev ve sorumlulukları ihmal etme, oyundan ayrılmayı tolere edememe, yakın ilişkilerin ihmali, yemek yeme ve uykuyu erteleme hatta gerçek hayattan uzaklaşma görülebilmektedir. Bozukluğa sahip bireylerde çoğunlukla grup halinde oynanan oyunlar tercih edilir ve kişi sanal ortamda sosyalleşmeyi tercih eder duruma gelmektedir.
Oyun Bağımlılığı ile İlişkili Durumlar
Yapılan araştırmalara İnternet Oyun Oynama Bozukluğuna sıklıkla içe dönük ve sosyal yetersizlik gösteren bireylerde rastlandığını göstermektedir. Ayrıca depresyon ve İOOB’nin birbirini tetikleyici etki yarattığı gözlenmiştir. Çalışmalardaki genel görüş yetersiz sosyal beceriler, dikkat problemleri ve depresyonun İOOB’yi tetiklediği yönündedir. Bağımlılığın sonucunda yaşanan anksiyete, depresyon ve sosyal fobilerin ise bozukluğu daha da kötüleştirdiği yönündedir.
Kişide bu denli etkiler yaratan oyun bağımlılığının nedenlerini fizyolojik, psikolojik ve sosyal açıdan ele alalım. Beynimizde salgılandığında haz duymamızı sağlayan dopamin nörotranmiteri kişi zevk veren aktivitelerle ilgilendiğimizde ya da ödüllendirildiğimizde salgılanır. Bilgisayar oyunları da oldukça zevk vericidir ve ödül-ceza sistemi üzerine kuruludur. Oyunlarda başlarda cezbedici bir puan, para altın gibi ödüller kazanmak motive edici etki yaratır. Bu sanal ödüller beynimizde dopamin salınımı sağlar ve farkında olmadan oyuna karşı bağımlılık gerçekleştirmiş oluruz.
Özellikle simulasyon oyunları kişiye hemen hemen gerçek dünyaya benzer hatta birçok şeyi kendinin yaratabileceği ikinci bir dünya sunmaktadır. Bu etkileri sebebiyle oyunlar akran ilişkileri ve bir grup üyesi olmanın önemli olduğu, kimlik gelişimi için kritik bir dönem olan ergenlik dönemindeki bireyleri cezbetmekte, psikolojik açıdan iyi gelmektedir. Bu tarz bilgisayar oyunları özellikle içe dönük ve sosyal ilişkiler açısından yetersiz ergenlerde kendilerini iyi hissedecek sanal bir karaktere sahip olma sonucu sosyalleşme imkanı sunmaktadır.
İOOB’nin Karşı Neler Yapılabilir?
Öncelikle aşırı oyun oynama davranışı geliştirdiğinizi düşünüyorsanız kesinlikle bir uzmana danışmakta fayda var. Bozukluğun kişide hangi boşluğu doldurduğunun tespit edilmesi ve bu konuda destek sağlanması tedavi açısından oldukça önemli. Tüm bağımlılıklarda olduğu gibi yakın çevre-aile ve kişinin bağımlılık hakkında bilgilendirilmesi, İOBB’nin önlenmesinde ve tedavisinde ebeveynlerin farkındalığı, uzmanla beraber hareket etmek ve bozuklukla mücadelede istekli ve kararlı olmak önemlidir. Örneğin ülkemizde ergenlerle yapılan bir çalışmanın sonuçları internet bağımlılığı ile yalnızlık arasında pozitif yönde; aileden alınan sosyal destek arasında ise negatif yönde bir ilişki olduğunu göstermiştir. Yani internet ve oyun bağımlılığı ile mücadelede sosyal destek oldukça önemli gözükmekte diyebiliriz. Bu yüzden çevremizdeki oyun bağımlısı sevdiklerimize bir uzman önermenin yanı sıra onlara güzel bir kahve de ısmarlayabiliriz, ne dersiniz?
Kaynaklar
Adanır, A, S., Doğru, H., Özatalay, E. (2016). Oyuna adanmış yaşam: Bir olgu sunumu üzerinden internet oyun oynama bozukluğuna kısa bir bakış. Türk Aile Hekimleri Dergisi
Şenormancı, Ö., Konkan, R., Sungur, M, Z. (2010).İnternet bağımlılığı ve bilişsel davranışçı terapisi. Anadolu Psikiyatri Dergisi
Horzum, M, B. (2011). İlköğretim Öğrencilerinin Bilgisayar Oyunu Bağımlılık Düzeylerinin Çeşitli Değişkenlere Göre İncelenmesi. Eğitim ve Bilim. Cilt 36, Sayı 159
