Aşırı kilolu olmak tansiyon, kolestrol ve diyabet olma riskinizi arttırır. Obez olmak aynı zamanda beyniniz için de kötü olabilir. Washington’da bulunan Amerikan Üniversitesi Davranışsal Sinirbilim Merkezi direktörü psikolog Terry Davidson, “Batı tarzı beslenme” olarak bilinen ve yüksek doymuş yağ ve şeker içeren diyetin beynin özellikle hafıza ile ilgili bölgesini etkilediğini söylüyor. Ayrıca bu tip beslenmenin, insanların sağlıksız yiyecekleri isteme olasılığını arttırdığını belirtiyor. Çalışmasında insanların ne yediğiyle ilgilenmedi. Bunun yerine beynin ağırlıklı olarak hafızayla ilgili olan hipokampüs hakkında daha çok şey öğrenmekle ilgilendi.
Davidson, hipokampüsün hangi bölgelerinin ne işlevi olduğunu anlamaya çalıştı. Bunun için çalışmasında belirli hipokampal hasarı olan sıçanları gözlemledi. Bu süreçte Davidson gerçekten ilginç bir şey fark etti. Hipokampal hasarı olan sıçanlar diğer sıçanlara göre daha fazla yiyecek topluyor ama azıcık yedikten sonra bırakıyorlardı. Davidson, sıçanların doyduklarını anlayamadıklarının farkına vardı. Yüksek şeker ve yağ içeren bir beslenmeyle insan beyninde de benzer bir durumun olabileceğini söylüyor. Davidson beyinde yaşanan değişim ve kötü beslenme tarzının tehlikeli bir döngü olduğunu söylüyor. Pediyatri Dergisi’nde 2015’te yayınlanan, obez çocukların aşırı kilolu olmayan çocuklara göre hipokampüsle testlerde hafızayla ilişkili görevlerde daha zayıf gösterdikleri çalışmaya dikkat çekti.
“Eğer beynimiz bu tarz beslenme yüzünden zarar görmüşse, bu bizim kötü beslenmeyi bırakmamızı daha da zorlaştırıyor. Bence kanıtlar oldukça önemli….”
Kanıtlar artmakta. Cambrigde Yaşlanma ve Sinirbilim Merkezi haziran ayında obez insanların diğer yaşıtlarına göre (sanki beyinleri 10 yıl daha yaşlıymış gibi) beyinlerinde daha az beyin dokusu buldular. Ancak obezitenin beyni ve hafızayı nasıl etkilediğini anlarsak, belki o zaman bu etkiyi insanların obez olmasını engellemek için kullanabiliriz.
Cambridge Üniversite’sinden psikolog Lucy Cheke üç ayda bir çıkan Deneysel Psikoloji Dergisi’nde yayınlanan çalışmasının ona engellemek için bir fikir verdiğini söylüyor. Araştırmada aşırı kilolu ve zayıf kişilerden bir görsel hazine avı hafıza görevini yerine getirmeleri istendi. Kişiler çeşitli oturumlarda, ekranda bir şeyler gizlemek zorunda kaldı. Ardından onlara neyi nereye ve hangi oturumda sakladıkları soruldu. Deneyin tüm safhalarında obez kişiler zayıflara göre %15-20 daha kötü performans sergilediler. Bu bulgu diğer araştırmacıların daha önce kemirgenlerle yaptıkları çalışmayı doğrulamış oldu.
“Eğer obezseniz, %10-20 olasılıkla anahtarlarınızı nereye koyduğunuzu unutabilirsiniz.”
Diyet yapmak mutlak bir kader değildir. İnsan bu durumu telafi edebilirler. Amerikan Üniversitesi’nden Davidson’ın da dediği gibi “Bir çocuğum olduğunu varsayalım ve ben ona yüksek yağlı yiyecekler verdim, o da hipokampal hasar yaşadı. Bu çocuk okulda kötü olmayabilir. Fakat çocuğa okulda yardımcı olacak süreçler zarar görmüş olabilir. Böyle bir durumda çocuk daha fazla çalışmak ve motive olmak zorun kalacak. Yani daha zorlu bir süreç olacak.”
“Obezite ve beyin arasındaki bağlantıyı araştıran çalışma alanı hızla büyümekte ve böylelikle biz obeziteyi hedef alan birçok yolu görebiliriz.” Örneğin, obez insanların yeme alışkanlıkları hafızalarını tahrip ettiğinde ve bu durum onları aşırı yemek yemeye ittiğinde, belki yemeklerini daha unutulmaz hale getirmek sağlıksız ve kötü şeyleri daha az yemelerine yardımcı olur. Cheke, öğle yemeği yerken televizyon izlediğinizde daha çok yiyeceğinizi ve ayrıca öğleden sonra daha çok acıkıp akşam yemeğinde daha çok yiyeceğinizi kanıtlamış birkaç araştırmanın çoktan yapıldığını söylüyor.
“Yemek yerken televizyon izlememek, daha az özveri ve kendilerini kontrol ederek, insanların yapabileceği en küçük değişikliklik olur. Ama yine de ne kadar yediğinizle ilgili önemli bir fark yaratabiliyor.”
Ohio Kent Eyalet Üniversitesi Uygulamalı Psikoloji Merkezi profesörü ve direktörü John Gunstad “Obezitenin beyni etkilediğini anlamaya başladığımız halde, nasıl olduğunu tam olarak bilmiyoruz.” diyor. Gustand, obezitenin bedende yarattığı değişiklikleri işaret ediyor: kan şekeri seviyesi, kardiyovasküler sistem, vücuttaki iltihap seviyesi… Bunlardan herhangi biri beyni etkiliyor olabilir.
“Genellikle obezitenin beyindeki etkieri sadece tek bir nedene bağlı değildir, nedenlerin kombinasyonuyla ilgilidir.”
Davidson batı diyeti, obezite ve beyinde gerçekleşen değişiklikler kısır döngüsünü nasıl kıracağımızı araştırarak ilerlemektedir. Fakat obezitenin beyne etkilediği fikrinin gayet açık olduğunu söylemektedir.
“İnsanlar obezitenin beyne bir negatif etkisinin olup olmayacağını sorduklarında şaşırıyorum, çünkü obezite bir sürü beden sistemini negatif etkiliyor. Beyin neden ayrı olsun ki ?”
