Yemek yerken kendinizi durduramayanlardan mısınız? Bir öğünde normal bir kişinin yediğinden fazla mı yiyorsunuz? “Tıka basa yemek” deyimi size çok mu tanıdık geliyor ? Belki de tıkınırcasına yeme bozukluğu sizin de kapınızı çalmıştır.
Tıkınırcasına yeme bozukluğu (TYB) birçok farklı sebep nedeniyle ortaya çıkan, kişinin yeme davranışındaki aşırılıklar olarak tanımlanmaktadır. Bu tarz davranışlar hem fiziksel hem de psikolojik anlamda kişide rahatsızlıklara yol açmaktadır. Yapılan çalışmalar gösteriyor ki özellikle ergenlik ve genç yetişkinlik çağlarındaki bireylerin diyet yapmayla başlayan serüvenleri tıkınırcasına yeme bozukluğuna dönüşmektedir.
Her çok yiyen kişi tıkınırcasına yeme bozukluğu belirtisi mi gösterir?
DSM5’e göre;
- Kişinin 3 ay içerisinde en az haftada bir kere tıkınırcasına yeme atağı yaşaması
- Bir yemeği normalden çok daha kısa sürede yemesi
- Tok olsa bile tıkınırcasına yeme isteği duyması ve sonrasında bundan pişman olması
- Tıkınırcasına yeme davranışından sonra kişinin kusma ya da herhangi bir ilaca başvurma yoluyla yediği şeyleri çıkarmaması gerekmektedir.
Özellikle 20’li yaşların başı bu hastalık için kritik bir dönemdir. TYB olan kişilerin %65’inin obez olduğu görülmüştür. Obezitenin dünya genelinde yaygınlığının artması TYB’nin de çalışılmasını zorunlu kılmıştır. Çünkü TYB’nin fiziksel hasarlarını bir yana bırakırsak, kişide yarattığı psikolojik sorunlar da bir hayli fazladır. Tabi ki öncesinde bu atakların oluşması, ya da kişinin kendi kontrol mekanizmasını kaybetmesi durumu da kişinin psikolojik sağlığını birinci plana koymamızı kaçınılmaz kılmaktadır. Tabi her obez kişi tıkınırcasına yeme bozukluğundan yakınmamaktadır. Obez kişilerin %8’inde TYB görülmüştür (2015). TYB’de diğer yeme bozuklukları gibi kadınlarda sıkça karşımıza çıkar. Fakat diğerlerinden farklı olarak bu bozukluk erkeklerde de çok sık görülmektedir.
Niye Tıkınırcasına Yeriz?
Çocukluk döneminde konulan obezite teşhisi, kilolu olmaya dair karşılaşılan olumsuz yorumlar, ebeveyn tutumları (aşırı kısıtlayıcı ya da serbest bırakan ebeveynler), kontrolsüz diyet uygulamaları, düşük öz saygı ve depresyon tanısı almış kişilerin TYB için risk gurubunda oldukları bulunmuştur. Yapılan çalışmalar obezite ve TYB olan kişilerde ortak gen olduğunu desteklemektedir. (0.34 ile orta düzeyde bir genetik ilişkiden bahsedebiliriz.) Avena ve Bocarsly’nin 2012 yılında yaptığı bir çalışmada beyinde ödülle ilişkili bölgelerde meydana gelen değişiklikler tıkınırcasına yeme davranışını arttırdığı görülmüştür. Bu davranışa dopamin salınımındaki değişme neden olmuştur. \n\nÖzellikle stresli zamanlarda yemeye karşı kontrol daha çabuk kaybedilmektedir. Diyet yapma davranışı da diğer yeme bozukluklarındaki gibi TYB’yi yakından etkilemektedir. İkiz çalışmaları bu bozukluğun genetik yönüne de vurgu yapmaktadır. Bu çalışmalarda tıkınma ve kiloyla aşırı uğraşmanın genetik bir tarafı olabileceği bulunmuştur. \n\nTYB kişinin kontrol mekanizmasıyla doğrudan ilişkilidir. Bu nedenle kontrolü geri almak öncelikli hedef olmalıdır. TYB teşhisi almış olan kişi bu durumu değiştirmek için yeme alışkanlığını gözden geçirmelidir. Çünkü TYB kişiyi aşırı yeme-diyet döngüsüne sokmaktadır. Bu döngü nasıl gerçekleşir?\n\nDaha iyi anlayabilmek için TYB olan bir kişinin hayatına yakından bakalım;
Bu döngüyü kırmanın tek yolu diyet alışkanlığına son vermektir.
Ayrıca TYB tanısı almış kişilerin tatlı yiyecekleri daha fazla tercih ettikleri ve ataklarının olumsuz sosyal bir durumla karşılaştıktan sonra (topluluk içinde yapılan yanlış bir şey, eski sevgiliyle karşılaşma, hoşlanılmayan bir ortamda bulunulma vb. ) arttığı görülmüştür. Bu kişiler çok fazla yemelerinden utandıkları için yalnız kalmayı tercih edebilirler. Geceleri dolaptan yemek aşırma bu kişiler arasında oldukça yaygındır.\n\nSon dönemlerde sağlıksız beslenmenin obeziteyi arttırdığı, bunun da TYB ile yakından ilişkili olduğunu açıkça gözlemlemekteyiz. Bu yüzden “Yerken kendimi durduramıyorum.”, “Beş kişilik yemek yedim.” gibi cümleleri kendinize sık sık söylüyorsanız , en kısa zamanda bir psikolog ya da doktor ile görüşmenizi tavsiye ederiz.
Sıradaki yazımız PİKA ! Beklemede kalın 🙂
Kaynaklar
Kring, A.M., Johnson, S. L., Davison, G., Neale, J. (2015). Anormal Psikoloji.(M. Şahin, Çev.). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık. (Orijinal çalışma basım tarihi :2014)
Turan, Ş., Poyraz, A.C. ve Özdemir, A.(2015). Tıkınırcasına yeme bozukluğu. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar. 7(4).419-435.
http://www.bodywhys.ie/m/uploads/BEDBookletUpload.pdf
elinize sağlık