Yalan Avcısı Olmak Mümkün Mü ? | Psikolezyum

yalan, yalan söylemek, ekman, paul ekman, yüz ifadeleri

Bir başkasının ne düşündüğünü ya da hissettiğini anlayabilmek kulağa çok hoş gelmiyor mu? Her gün binlerce insanla karşılaşıyor, iletişime geçiyoruz. Ya hepsinin zihnindekileri okuyabilecek bir güce sahip olsaydık? Ya da kimin, ne zaman yalan söylediğini anlayabilseydik, hayat daha kolay olur muydu?

Amerikalı Psikolog Paul Ekman yıllarca kişilerin yüz ifadelerinin ne anlama geldiğini, hangi duyguyu yansıttığını keşfedebilmek için çalışmalar yürütmüştür. Bulduğu sonuçlara göre bazı yüz ifadeleri belli duygular için evrenseldir. Yani üzgün bir insan Afrika’nın en izole kabilesinden de olsa, Fransa’nın başkentinden de olsa aynı yüz ifadelerini sergilemektedir.

yalan, yalan söylemek, ekman, paul ekman, yüz ifadeleri

  • Kişiler yalan söylediklerinde de aynı yüz ifadesi ya da duygusal ifadeleri kullanırlar mı?

Öncelikle yalan söyleyen kişilerin kullandığı 2 yola bakalım: Gizlemek ve Yanlış Yönlendirmek. Yalan söyleyen kişiler tarafından gizlemek daha çok tercih edilir çünkü toplumsal olarak da daha çok kabul görmektedir. Bir doktorun hastasına ölümcül bir hastalığı olduğunu söylememesi ya da bir polisin üzerinde taşıdığı kayıt cihazını karşı taraftan gizlemesi gayet kabul edilebilirdir.  Hatta gizleme durumunda yeni bilgi üretmek zorunda kalınmadığı için daha kolay olduğu görülmektedir.  Böyle bir durumda yalan ortaya çıktığında “Unutmuşum!”, “O detayı atlamışım!” ya da “Daha sonra söyleyecektim!” gibi ifadelerle telafi etmek daha kolay olmaktadır.

yalan, yalan söylemek, ekman, paul ekman, yüz ifadeleri

  • Yalancılar kendilerini nasıl ele vermektedir?

Çoğu durumda sesteki değişiklikler, yüzdeki mikro ifadeler (kaşların kalkması ya da inmesi, göz kapaklarının gerilmesi, dudakların kıvrılması), fizyolojik tepkiler (kalp atış hızının değişmesi, terleme, nefes alıp vermedeki değişiklik, yutkunma) gibi gözle görülebilecek değişiklikler yalancıyı ele vermektedir. Çünkü çoğu zaman ortaya çıkan bu değişiklikler kişinin kontrolü dışında oluşmaktadır. Tabi tüm bunları bilmek bizi bir yalan avcısına dönüştürmemektedir.

Hemşire öğrencilerle yapılan bir deneyde öğrencilere çalışma hayatları boyunca karşılarındaki hastalara bazı durumlarda yalan söylemeleri gerekeceği , bu yüzden duygularını kontrol etme üzerine çalışmaları söylenmiştir. Deney esnasında öğrencilere bazı filmler izletilecek ve bu filmleri izledikleri esnada karşılarındaki kişileri çok güzel bir şey izlediklerine ikna etmeleri gerekecektir. İlk aşamada hemşirelere güzel içerikli filmler izletilmiş ve karşılarındaki kişilere nasıl hissettiklerini neler gördüklerini anlatmaları istenmiştir. Sonrasında organ kesme ya da yakma sahnelerinin olduğu, normal bir durumda izlendiğinde tüm negatif duyguları açığa çıkaracak şiddette içerikli filmler izletilmiş ve gördükleri şeylerin çok güzel manzaralı bir park, ya da deniz kenarı gibi görüntüler olduğunu anlatmaları istenmiştir. Karşılarındaki kişiler hemşirelerin sadece yüz ifadelerine dikkat ettikleri durumda yalan söylediklerini anlamaları çok düşük olmuştur. Fakat ses tonu, vücut hareketleri ya da yüz ifadelerine aynı anda dikkat eden kişiler yalancıları yakalama konusunda daha başarılı olmuşlardır.

Yalan söyleyen bir kişi ile yaptığımız konuşma sırasında onun korku ifadesini yakalamış, terlediğini görmüş olabiliriz. Peki bu her zaman o kişinin yalan söylediğinin işareti midir?

yalan, yalan söylemek, ekman, paul ekman, yüz ifadeleri

  • Yalanı yakalamaya çalışırken sıklıkla yapılan 2 hata vardır: Othello Hatası ve Brokaw Tehlikesi

Othello Hatası’na göre ; dürüst bir insan yalancılıkla itham edildiğinde dehşete kapılıp korku belirtileri gösterebilir. Fakat bu tamamen inanılmamaktan duyulan korkudur. Yalan makinelerinde yaşanan en büyük yanılgılardan biri budur. Makine kişinin yalan söylediği için mi, haksız yere suçlandığı için mi bu duyguyu yaşadığını asla tahmin edememektedir. Bu da çoğu zaman hatalı suçlamalara neden olmaktadır. Brokaw Tehlikesi’nde ise; yalan söylediğinden şüphelendiğiniz bir kişi, o an yakaladığınız ifadeleri günlük hayatında da kullanıyor olabilir. Örneğin; dolaylı konuşma bir yalan belirtisi olarak görülür. Fakat yalancı olarak düşündüğümüz kişi normal bir zamanda da dolaylı bir şekilde konuşuyor olabilir. Bu yüzden değerlendirilen kişiyi ayrıntılı bir şekilde tanımak önemlidir.

Tüm bunları biliyor olmak bile bir yalanı kesinlikle yakalamak anlamına gelmemektedir. İşinizi garantiye almak istiyorsanız, çocuğunuzun dün gece ne yaptığını öğrenmek için, karınızın geçen hafta sonu kimlerle buluştuğunu bilmek için gidip onlara sorun ! 🙂

Kaynaklar

Ekman, P. (2015). Ne düşündüğünü biliyorum. İstanbul: Koridor Yayıncılık.
Ekman, P. (2013). Yalan söylediğimi nasıl anladın?. İstanbul: Okyan Us Yayınları.

Paylaşın, herkes okusun:
Share

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir